Các Loại Men Gốm Sứ Phổ Biến - Đặc Điểm Và Ứng Dụng

Các loại men gốm sứ phổ biến như men rạn, men lam, men nâu, men trắng,... đây là những loại men vô cùng quen thuộc với người dân Việt Nam. Gốm sứ từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hoá và đời sống của người Việt. Một trong những yếu tố quan trọng tạo nên vẻ đẹp và giá trị của sản phẩm gốm sứ chính là lớp men tráng trên bề mặt sản phẩm gốm sứ. Lớp men không chỉ giúp bảo vệ sản phẩm gốm sứ mà còn làm nổi bật hoa văn, họa tiết trên sản phẩm. Tô điểm cho sản phẩm thêm giá trị và độc đáo. Hãy cùng Xưởng gốm sứ Lạc Hồng cùng tìm hiểu về các loại men gốm sứ phổ biến cũng như đặc điểm và ứng dụng của từng loại men này nhé!

Các Loại Men Gốm Sứ Phổ Biến

Men Rạn

Men rạn xuất hiện từ khoảng thế kỷ 16. Men rạn được tạo ra do sự chênh lệch độ co giữa xương gốm và men. Với nguyên liệu chính là đá trường thạch, đá vôi được nghiền nhỏ. Sau khi hoàn thành bước tạo hình, người thợ gốm sẽ phủ một lớp men rạn lên toàn bộ bề mặt sản phẩm rồi đun ở nhiệt độ khoảng 1100-1200 độ C.

Sau khi nung xong, người thợ gốm sẽ dùng nước củ nâu, và ngày nay là dùng thuốc tím đánh lên bề mặt lớp men đã nung. Sau khi nước củ nâu hoặc thuốc tím ngấm vào men, sẽ làm nổi lên những khe rạn lên bề mặt sản phẩm. 

Men rạn thường chủ yếu dùng cho các sản phẩm gốm sứ tâm linh như: lư hương, bát hương, kỷ chén trà, chóe thờ, nghê, bình vôi,... 

Men rạn là loại men độc đáo và mang đậm dấu ấn truyền thống, thường thấy trong các sản phẩm gốm sứ thủ công. Đặc trưng của men rạn là các đường nứt nhỏ xuất hiện trên bề mặt men, tạo nên hiệu ứng thị giác đặc biệt và cảm giác cổ điển. Những đường rạn này không phải là khuyết điểm mà chính là điểm nhấn làm tăng giá trị nghệ thuật của sản phẩm.

Men rạn với những khe rạn đặc trưng nên nhìn chung khi vệ sinh cũng cần phải lưu ý. Tránh đóng cặn trà và bụi bẩn vào khe rạn làm mất vệ sinh và mau cũ. Nên khi sử dụng cần đặc biệt lưu ý. 

Men Lam

Men lam được hình thành sớm nhất, vào thời kỳ đầu của lịch sử gốm sứ Bát Tràng và vẫn còn được sử dụng vô cùng phổ biến cho đến ngày nay. Khác với men rạn, men lam là một loại men sinh học được chiết xuất từ vi khuẩn lactobacillus plantarum. Men lam không chỉ dùng riêng cho các vật phẩm gốm sứ thờ cúng mà còn dùng trong gốm sứ phong thủy như: lộc bình, mai bình,... hoặc gốm sứ trang trí như: bình lọ hoa, đĩa cảnh,...

Men lam cứng và chắc nên thường dùng trong các sản phẩm gốm sứ có công dụng trữ hoặc bảo quản thực phẩm như chóe ngâm rượu. Men lam là men sinh học vì vậy rất an toàn khi sử dụng.

Men Hỏa Biến

Hỏa biến được hiểu theo cách đơn giản có nghĩa là thay đổi tùy biến theo ngọn lửa. Men hỏa biến sẽ đổi màu theo nhiệt độ của ngọn lửa nung, do sự tương tác giữa ba yếu tố chính là oxit sắt, titan và nhiệt độ, khi được nung nóng ở mỗi mức nhiệt khác nhau hoặc công thức pha men khác nhau sẽ sinh ra một màu sắc khác biệt. Vậy nên, để tạo ra những sản phẩm gốm với lớp men hỏa biến đẹp thì cần có một người thợ tay nghề cao, giàu kinh nghiệm.

Men hoả biến cực kỳ sáng và trong như tráng gương. Các sản phẩm gốm men hoả biến đều được nung với nhiệt độ rất cao trên 1300 độ C, giúp sản phẩm loại bỏ hết tạp chất kim loại nặng, bảo đảm an toàn cho sức khoẻ người dùng.

Mỗi sản phẩm gốm sứ với lớp men hỏa biến nhìn thoáng qua thì có vẻ khá giống nhau nhưng lại không giống nhau hoàn toàn bởi vì khi nung, nhiệt độ tương tác với các thành phần trong men sẽ khác nhau. Đó cũng chính là nét độc đáo mà không loại men nào có được.

Các Loại Men Gốm Sứ Phổ Biến - Men Nâu

Men nâu với màu sắc nâu trầm ấm, tự nhiên, mang nét mộc mạc, cổ điển. Loại men này thường được ứng dụng để tráng men cho các sản phẩm gốm sứ như bát, đĩa, lọ hoa, chum, vại, tạo nên vẻ ngoài cổ kính và độc đáo. Men nâu không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn gắn liền với sự giản dị, mộc mạc, tôn vinh vẻ đẹp truyền thống và sự tinh tế trong từng sản phẩm thủ công của gốm Việt Nam.

Men Trắng

Men trắng có khả năng làm nổi bật các hoa văn, họa tiết trang trí và thường được kết hợp với các màu men khác để tạo nên sự đa dạng và độc đáo.

Men trắng được ứng dụng rộng rãi trong các sản phẩm gốm sứ gia dụng như bát, đĩa, ấm trà, hoặc gốm sứ trang trí như lọ hoa, đĩa cảnh, quả hút lộc,...Các sản phẩm gốm sứ men trắng phù hợp với nhiều phong cách sống từ truyền thống đến hiện đại. Ngoài giá trị thẩm mỹ, men trắng còn mang ý nghĩa tượng trưng cho sự thanh khiết, tinh khôi và đơn giản, là một trong những đặc trưng nổi bật của nghệ thuật gốm sứ Bát Tràng Việt Nam.

Cách Lựa Chọn Các Loại Men Gốm Sứ Phổ Biến Phù Hợp

Việc lựa chọn loại men cho sản phẩm gốm sứ phụ thuộc vào mục đích sử dụng, phong cách thiết kế không gian sống và sở thích cá nhân. Nếu bạn đang tìm kiếm sản phẩm sử dụng hàng ngày như bát, đĩa, hoặc cốc thì men trắng, men nâu sẽ là lựa chọn phù hợp nhờ đặc tính bền và dễ vệ sinh. 

Đối với các sản phẩm trang trí mang phong cách hiện đại hoặc tối giản, men trắng hoặc men hỏa biến sẽ tạo nên vẻ đẹp tinh tế và sang trọng. Còn đối với đồ thờ với nét cổ điển và truyền thống thì men rạn hoặc men lam chính là lựa chọn số một.

Các loại men phổ biến như men rạn, men lam, men hỏa biến,... đều mang những nét đặc trưng riêng, phù hợp với từng loại sản phẩm và nhu cầu sử dụng khác nhau. Hiểu rõ đặc điểm và ứng dụng của từng loại men sẽ giúp bạn dễ dàng lựa chọn sản phẩm gốm sứ phù hợp, đồng thời tôn lên vẻ đẹp và giá trị của không gian sống. Khi sử dụng đúng cách, mỗi loại men không chỉ làm nổi bật tính thẩm mỹ mà còn kéo dài tuổi thọ của sản phẩm, góp phần nâng cao giá trị nghệ thuật và thực tiễn của gốm sứ trong đời sống.

Xem thêm:

Nguyên Liệu Làm Gốm Sứ - Tìm Hiểu Nguyên Liệu Làm Gốm