Quy Trình Làm Gốm Thủ Công Từ A-Z - Hướng Dẫn Chi Tiết

Quy trình làm gốm thủ công từ A-Z là sự kết hợp khéo léo và tâm huyết về tay nghề và kỹ năng của người thợ gốm. Quy trình làm gốm thủ công từ A-Z bao gồm các công đoạn từ việc chuẩn bị nguyên liệu, tạo hình, tráng men cho đến nung gốm, toàn bộ quy trình đòi hỏi người thợ gốm cần phải thực hiện thật chỉn chu và tỉ mỉ để cho ra được một sản phẩm hoàn hảo về mặt chất lượng và thẩm mỹ. Trong bài viết này, hãy cùng Xưởng gốm sứ Lạc Hồng tìm hiểu cụ thể về các bước của quy trình làm gốm, những công cụ cần chuẩn bị và các lưu ý quan trọng trong khâu sản xuất để có thể giúp sản phẩm đạt chất lượng tốt nhất.

Tổng Quan Về Quy Trình Làm Gốm Thủ Công Từ A-Z

Quy trình làm gốm thủ công bao gồm nhiều giai đoạn, mỗi giai đều quan trọng như nhau. Không có giai đoạn nào là không cần thiết. Tất cả kết hợp lại cho ra sản phẩm hoàn thiện cuối cùng. Và sau đây là tổng quan các công đoạn chính trong quy trình làm ra một sản phẩm gốm sứ cơ bản.

Bước 1: Chuẩn Bị Nguyên Liệu

Nguyên liệu chính để làm gốm là đất sét. Đối với từng dòng gốm sứ sẽ có nguồn đất được lấy ở từng nơi đặc trưng để cho ra kết cấu đặc biệt, mang lại từng sản phẩm gốm sứ đặc trưng. Với dòng sản phẩm gốm sứ Bát Tràng thì đất sét thường là hai loại: đất sét Trúc Thôn và đất sét Cao Lanh. Sau khi lấy đất về, cần phải trải qua bước thấu đất. Đất sẽ được tinh luyện qua nhiều công đoạn để có thể lấy được đất tốt nhất để có thể làm gốm. Bởi vì đất sét khi mới vừa khai thác về thường rất rắn nên người thợ gốm cần phải trải qua bước tinh luyện đất, bao gồm tưới nước rồi dùng mai thái mỏng. Sau đó loại bỏ những tạp chất và dùng chân nhào thật kỹ rồi đắp thành từng đống lớn. Đất này sẽ được thái đi thái lại nhiều lần để tạo nên độ mịn, dẻo. Toàn bộ quy trình này gọi là thấu đất.

Xem thêm: 

Ý nghĩa họa tiết trên gốm sứ Bát Tràng - Kỳ 1

Ý nghĩa họa tiết trên gốm sứ Bát Tràng - Kỳ 2

Bước 2: Tạo Hình Sản Phẩm Gốm Sứ 

Các phương pháp tạo hình gốm sứ thủ công phổ biến gồm nặn bằng tay, dùng bàn xoay hoặc dùng khuôn. Tuy nhiên, cũng có những sản phẩm gốm sứ được tạo ra bằng sự kết hợp cả ba phương pháp trên. 

• Nặn bằng tay: Kỹ thuật nặn bằng tay thường được sử dụng khi làm các chi tiết nhỏ như con kê; đỉnh gốm, bao nung, lon, vại, các loại linh thú như: nghê, rồng, hạc, tượng phật,...

• Dùng bàn xoay: Nguyên liệu đất khi dùng với phương pháp tạo hình này cần được luyện kỹ vừa và có độ dẻo. Đất sau khi luyện được độ dẻo phù hợp sẽ được nặn thành sợi dây dài to bằng cổ tay. Rồi sau đó người thợ gốm sẽ ngắt sợi dây đất ra thành từng đoạn và khoanh trũng giữa bàn xoay. Hai bàn tay người thợ sẽ vừa chuốt vừa phối hợp với bàn chân phải đạp bàn đạp nhịp nhàng. Sản phẩm gốm sứ to nhỏ mỏng dày như thế nào sẽ do hai bàn tay điêu luyện của người thợ quyết định. Phương pháp tạo hình này sẽ có những sai lệch về kích thước nhưng không đáng kể. Chính vì vậy sẽ cho ra những sản phẩm có tính độc bản. Với phương pháp tạo hình này thường dùng để sản xuất những sản phẩm gốm có kích thước lớn như: Chum, lọ, bình, âu…

• Dùng khuôn: Sử dụng khuôn bằng thạch cao hoặc gỗ để đáp đất sét theo hình dáng mong muốn. Phương pháp này thường dùng để sản xuất các dòng sản phẩm với số lượng lớn như: Bát, đĩa, ly, ca, cốc,...

Bước 3: Trang trí hoa văn trên gốm

Trang trí hoa văn có đẹp hay không, người thợ có tài hoa hay không sẽ được thể hiện ở bước này. Đây là khâu quyết định tính thẩm mỹ của một sản phẩm gốm sứ cũng như khẳng định giá trị và vị thế của một người thợ gốm. Sau khi tạo hình và phơi khô, người thợ sẽ sử dụng bút lông để vẽ tạo hình hoa văn. Có các cách vẽ phác thảo tạo hình hoa văn như sau:

• Vẽ trực tiếp trên gốm 

Dùng bút lông vẽ trực tiếp các hoa văn mong muốn trên nền gốm. Vì vẽ trực tiếp nên người thợ cần có kinh nghiệm dày dặn và đôi tay khéo léo. Cũng chính vì được vẽ tay nên các sản phẩm gốm sứ này luôn mang tính độc bản bởi không sản phẩm nào hoàn toàn giống với sản phẩm nào. Ngoài ra người thợ có thể sử dụng các phương pháp như vẽ men màu, đánh chỉ hay bôi men chảy màu để tạo nên những sản phẩm gốm sứ đặc sắc. Họa tiết được vẽ trước khi tráng men được gọi là vẽ dưới men và ngược lại hoa văn được vẽ sau khi tráng men gọi là vẽ trên men.

• Cắt gọt, khắc vạch trên gốm

Sản phẩm sau khi tạo hình xong sẽ được hong khô trực tiếp bằng ánh nắng mặt trời. Sau khi cứng lại sẽ được gọt, cạo nhẵn và tạo hình như ý. Các chi tiết được tạo hình ở giai đoạn này sẽ là các chi tiết như: tai, quai, hình hoa lá, động vật nổi,…. Khắc vạch là phương pháp được người nghệ nhân sử dụng chủ yếu, sau đó là quá trình nung và tráng men gốm.

• In hoa văn bằng khuôn

Sau khi tạo hình xương gốm xong, thay vì vẽ trực tiếp hoặc khắc, gọt trên gốm, thì thợ gốm dùng khuôn cũng bằng gốm có khắc hoa văn âm bản rồi ép vào khối gốm sứ định sẵn.

Bước 4: Quy Trình Làm Gốm Thủ Công Từ A-Z - Tráng Men

Sau khi trang trí xong, các sản phẩm gốm sứ sẽ được tiến hành nung sơ, sau đó được phủ men và mang đi nung chính thức. Với sản phẩm gốm sứ có kích thước nhỏ thì thường được nhúng trực tiếp vào men, còn với sản phẩm có kích thước lớn hơn người ta thường sử dụng phương pháp dội hoặc phung men.

Sau khi phủ men xong, người thợ gốm sẽ chỉnh lại sản phẩm lần cuối trước khi đưa vào lò nung. Nếu chỗ nào khuyết men thì bôi quệt men vào các vị trí ấy. Rồi sau đó họ sẽ tiến hành “cắt dò”, tức là cạo bỏ những chỗ men dư thừa, công việc này gọi là “sửa hàng men”.

Bước 5: Nung Gốm

Nung là giai đoạn cuối cùng trong quy trình làm gốm. Đây là công đoạn quan trọng quyết định sự thành công hay thất bại của một mẻ gốm. Có nhiều loại lò được sử dụng để nung gốm. Để bảo vệ môi trường và dần dần tiến tới công nghệ kỹ thuật hiện đại, các doanh nghiệp sản xuất gốm thời gian gần đây sử dụng nhiều nhất là lò gas và lò điện để nung gốm. 

Làm Gốm Sứ An Toàn Và Thân Thiện Với Môi Trường - Xu Hướng Của Thời Đại

Thời gian nung và nhiệt độ nung của từng dòng sản phẩm gốm sứ sẽ có sự khác nhau. Cụ thể: Gốm đất nung ở nhiệt độ từ 600 – 900 độ C, gốm sành nâu từ 1100 – 1200 độ C, gốm sành xốp từ 1200 – 1250 độ C, gốm sành trắng từ 1250-1280 độ C và đồ sứ từ 1280 – 1350 độ C. 

Gốm Sứ Lạc Hồng - Gốm Sứ Của Chất Lượng

Các sản phẩm gốm sứ tại Xưởng gốm sứ Lạc Hồng luôn cam kết về chất lượng. Từng khâu trong quy trình sản xuất đều được thực hiện tỉ mỉ bởi những người thợ gốm tận tụy và yêu nghề. Với đa dạng sản phẩm từ mẫu mã, kích thước và giá cả, gốm sứ Lạc Hồng mong muốn đưa sản phẩm gốm sứ Bát Tràng đến gần hơn với người tiêu dùng trong nước và cả nước ngoài. Với mức giá xuất xưởng, gốm sứ Lạc Hồng sẽ chinh phục được hầu hết những yêu cầu của những khách hàng khó tính nhất.