Sự Khác Biệt Giữa Gốm Sứ Bát Tràng Và Gốm Sứ Phù Lãng

Gốm Bát Tràng và gốm Phù Lãng là hai dòng gốm nổi tiếng của Việt Nam, mỗi loại mang những nét đặc trưng riêng, phản ánh tinh hoa văn hóa và truyền thống của từng làng nghề. Nếu như gốm Bát Tràng nổi bật với sự tinh xảo, đa dạng trong mẫu mã và kỹ thuật tráng men, thì gốm Phù Lãng lại ghi dấu ấn với sắc nâu trầm ấm cùng kỹ thuật nung truyền thống. Sự khác biệt giữa hai dòng gốm này không chỉ thể hiện qua chất liệu, kỹ thuật sản xuất mà còn ở giá trị thẩm mỹ và ứng dụng trong đời sống. Hãy cùng Gốm sứ Lạc Hồng tìm hiểu sự khác nhau giữa gốm Bát Tràng và gốm Phù Lãng để giúp chúng ta hiểu sâu hơn về bề dày lịch sử, nghệ thuật và bản sắc văn hóa của từng dòng gốm.

Gốm Sứ Bát Tràng Và Gốm Phù Lãng - Sự Khác Nhau Về Nguyên Liệu

Trước hết, về nguyên liệu, gốm Bát Tràng chủ yếu sử dụng đất sét trắng và cao lanh, được khai thác từ vùng ven sông Hồng. Loại đất này có độ dẻo cao, dễ tạo hình và giúp sản phẩm có kết cấu bền chắc. 

Trong khi đó, gốm Phù Lãng lại sử dụng đất sét nâu hoặc đỏ, khai thác từ vùng Kinh Bắc (Bắc Ninh, Bắc Giang). Đất sét này có độ kết dính tốt, giúp sản phẩm có độ cứng và bền vững hơn so với nhiều dòng gốm khác.

Gốm Sứ Bát Tràng Và Gốm Phù Lãng - Sự Khác Nhau Về Quy Trình Sản Xuất 

Quy trình sản xuất của hai loại gốm cũng có sự khác biệt đáng kể. Gốm Bát Tràng được tạo hình bằng nhiều phương pháp như chuốt tay, đúc khuôn hoặc đổ rót. Sản phẩm sau khi tạo hình sẽ được tinh chỉnh, tráng men và nung ở nhiệt độ cao từ 1.200 - 1.300°C, giúp sản phẩm đạt độ bền cao. 

Ngược lại, gốm Phù Lãng chủ yếu được tạo hình bằng kỹ thuật vuốt tay trên bàn xoay. Đặc biệt, thay vì sử dụng nhiều loại men khác nhau, gốm Phù Lãng chỉ được nhúng men tro tự nhiên trước khi đưa vào lò nung. Sản phẩm được nung trong lò bầu truyền thống với nhiệt độ thấp hơn (khoảng 1.100 - 1.200°C), tạo ra những hiệu ứng màu sắc ngẫu nhiên trên bề mặt gốm.

Gốm Sứ Bát Tràng Và Gốm Phù Lãng - Sự Khác Nhau Về Màu Men

Về màu men, gốm Bát Tràng nổi bật với sự đa dạng về màu sắc, bao gồm các loại men lam, men rạn, men ngọc, men trắng, men đỏ và nhiều dòng men khác. Bề mặt sản phẩm thường nhẵn bóng, có thể được trang trí bằng hoa văn vẽ tay hoặc in nổi, tạo nên vẻ đẹp tinh xảo. 

Trong khi đó, gốm Phù Lãng chủ yếu sử dụng men da lươn (men tro), có màu vàng nâu, đỏ cam hoặc nâu sẫm. Men tro chảy tạo ra những vệt loang tự nhiên, mang lại vẻ đẹp mộc mạc, giản dị nhưng đầy nghệ thuật cho sản phẩm.

Gốm Sứ Bát Tràng Và Gốm Phù Lãng - Sự Khác Nhau Trong Ứng Dụng

Gốm Bát Tràng có mặt rộng rãi trong đời sống với nhiều dòng sản phẩm như bát, đĩa, ấm chén, bình hoa, tượng gốm, lộc bình và các vật phẩm trang trí nội thất. Ngoài ra, gốm Bát Tràng còn phục vụ nhu cầu xuất khẩu, đáp ứng thị hiếu đa dạng của thị trường trong và ngoài nước.

Gốm Phù Lãng chủ yếu được sử dụng để làm chum, vại, hũ đựng nước, rượu, muối, nhờ vào độ bền cao. Ngày nay, gốm Phù Lãng cũng được sáng tạo thêm với các mẫu mã trang trí như tượng gốm, phù điêu để đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ của người tiêu dùng.

Lịch Sử Phát Triển Của Gốm Bát Tràng Và Gốm Phù Lãng

1. Gốm Bát Tràng

Gốm Bát Tràng có lịch sử hình thành và phát triển hơn 700 năm, bắt nguồn từ thời kỳ Lý – Trần. Theo nhiều tài liệu, làng gốm này được lập nên bởi các gia đình thợ gốm từ nhiều nơi tụ hội về vùng ven sông Hồng, thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội ngày nay. Nhờ vị trí thuận lợi gần kinh thành Thăng Long và nguồn nguyên liệu phong phú, Bát Tràng nhanh chóng trở thành trung tâm sản xuất gốm sứ lớn của Đại Việt.

Dưới các triều đại phong kiến, đặc biệt từ thời Lê – Nguyễn, gốm Bát Tràng phát triển mạnh mẽ, cung cấp sản phẩm cho hoàng cung, đền chùa và xuất khẩu sang nhiều nước như Trung Quốc, Nhật Bản và châu Âu. Qua thời gian, gốm Bát Tràng không ngừng đổi mới về kỹ thuật và mẫu mã, từ dòng gốm men trắng xanh, men rạn đến gốm trang trí hiện đại. Ngày nay, Bát Tràng vẫn là làng nghề gốm nổi tiếng bậc nhất Việt Nam, vừa bảo tồn giá trị truyền thống, vừa thích ứng với nhu cầu thị trường.

2. Gốm Phù Lãng

Gốm Phù Lãng có lịch sử hình thành từ thời Lý, nhưng phát triển mạnh mẽ vào thời Trần khi nghệ nhân Lưu Phong Tú từ Trung Quốc truyền nghề cho dân làng. Làng gốm này thuộc huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, nổi tiếng với dòng gốm nâu men da lươn, được tạo nên từ kỹ thuật nung lò truyền thống.

Khác với Bát Tràng, gốm Phù Lãng chủ yếu phục vụ đời sống dân dã với các sản phẩm như chum, vại, bình, lọ… mang nét mộc mạc, giản dị nhưng có độ bền cao. Thời kỳ hưng thịnh nhất của gốm Phù Lãng là dưới triều Lê – Nguyễn, khi sản phẩm được sử dụng rộng rãi trong sinh hoạt và tín ngưỡng.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của các dòng gốm công nghiệp, gốm Phù Lãng từng có giai đoạn suy giảm. Những năm gần đây, nhờ sự đổi mới trong thiết kế, ứng dụng nghệ thuật điêu khắc và du lịch làng nghề, gốm Phù Lãng đang dần khẳng định lại vị thế của mình, trở thành một trong những dòng gốm truyền thống có giá trị văn hóa cao của Việt Nam.

Gốm Bát Tràng và gốm Phù Lãng đều là những di sản quý giá của nghệ thuật gốm sứ Việt Nam, mỗi dòng gốm mang trong mình những nét đặc trưng riêng về kỹ thuật, phong cách và giá trị văn hóa. Nếu như Bát Tràng nổi bật với sự tinh xảo, đa dạng và khả năng đổi mới để đáp ứng nhu cầu thị trường, thì gốm Phù Lãng lại giữ được nét mộc mạc, cổ kính với màu men truyền thống độc đáo. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, cả hai làng nghề vẫn không ngừng phát triển, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật gốm sứ Việt Nam trong đời sống đương đại. Việc gìn giữ và phát triển hai dòng gốm này không chỉ là trách nhiệm của những nghệ nhân mà còn là sự chung tay của cộng đồng trong việc trân trọng và tôn vinh bản sắc văn hóa dân tộc.

Xem thêm:
Hướng Dẫn Bài Trí Bàn Thờ Gia Tiên Đúng Cách Để Đón Tài Tộc

1 Ngày Tham Quan Trung Tâm Tinh Hoa Làng Nghề Việt Tại Làng Gốm Bát Tràng